Nie da się ukryć, że ostatnimi czasy Rockstar Games nie rozpieszcza nas swoimi produkcjami zbyt często, a szczególnie w przypadku serii Grand Theft Auto. Na szczęście konkurencja nie śpi, dzięki czemu możemy dość łatwo znaleźć inne gry podobne do GTA, które poziomem grywalności nie odstają od serii zapoczątkowanej w 1997 roku. Z szerokiej biblioteki tytułów bazujących na sprawdzonej formule Rockstara wybraliśmy 11 najlepszych produkcji zdecydowanie wartych naszego czasu. Zapraszamy do lektury naszego zestawienia!
Spis treści
Najlepsze gry podobne do GTA
Bogata historia GTA rozpoczęła się już w erze pierwszego PlayStation, zatem lista gier w gangsterskiej serii jest dość długa. Mowa tu o:
Grand Theft Auto (wraz z dodatkami London 1969 oraz London 1961)
Grand Theft Auto 2
Grand Theft Auto III
Grand Theft Auto: Vice City
Grand Theft Auto: San Andreas
Grand Theft Auto: Liberty City Stories & Vice City Stories
Grand Theft Auto IV (wraz z dodatkami Episodes from Liberty City)
Grand Theft Auto: Chinatown Wars
Grand Theft Auto V
Produkcje spod szyldu GTA to ogólnie pojęte gry akcji, choć ich koncepcja ewoluowała przez lata. W starszych tytułach obserwujemy rozgrywkę „z lotu ptaka”, dopiero Grand Theft Auto III przyniosło w pełni trójwymiarowe środowisko i kamerę TPP. Warstwa fabularna kolejnych odsłon serii również tworzona była z coraz większym rozmachem, a historie dość wiekowych części jak GTA: Vice City czy GTA: San Andreas są do dziś wzorem do naśladowania dla innych twórców gier. Co jednak pozostawało niezmienne przez wszystkie lata obecności marki na rynku to bezkonkurencyjna grywalność i niepowtarzalny klimat.
■
■■■■■
■■■■■■■■■■■■■■■■■
Charakterystyczną cechą powyższych tytułów jest również specyficzne poczucie humoru twórców, którzy wielokrotnie puszczają do nas oko podczas rozgrywki. Dobrym przykładem są specjalne modyfikatory gry dostępne tylko i wyłącznie po wpisaniu specjalnych kombinacji. Na naszym portalu zajmowaliśmy się między innymi: kodami do GTA Vice City, komendami do GTA San Andreas, kodami do GTA 4 oraz cheatami do GTA 5, wśród których można znaleźć instrukcje chociażby do zmiany zachowania przechodniów lub praw fizyki.
Zgodnie z kluczowymi założeniami Rockstar Games, najlepsze gry podobne do GTA powinny umożliwiać eksplorację otwartego świata z perspektywy trzecioosobowej, co przyjęliśmy jako główne kryterium podczas wyboru konkretnych pozycji. Oprócz tego pod uwagę braliśmy także możliwość prowadzenia wielu pojazdów, używania broni palnej oraz wykonywania ciekawych misji lub zadań pobocznych.
Większość proponowanych tytułów jest dostępna na wszystkich współczesnych urządzeniach, lecz nie zapomnieliśmy również o nieco starszych produkcjach. Co więcej, akcja poszczególnych gier toczy się w różnych okresach historycznych i oferuje angażującą fabułę, zatem każdy gracz z pewnością znajdzie coś dla siebie. Nie przedłużając, zapraszamy do zapoznania się z rankingiem 11 najlepszych gier przypominających kultową serię Grand Theft Auto!
1. Saints Row: The Third
Saints Row: The Third
Głównym rywalem Rockstar Games na przestrzeni lat jest Volition, które tworzy fajne gry podobne do GTA 5 od początku XXI wieku. Amerykańscy deweloperzy znani są z humorystycznego podejścia do fabuły oraz rozgrywki, co często kojarzy się także z występkami trzech legendarnych rabusiów z Los Santos. W naszym zestawieniu skupiliśmy się na jednej z najlepszych odsłon popularnej serii Saints Row, czyli trzeciej części osadzonej w fikcyjnym mieście Steelport.
W omawianym tytule wcielamy się w rolę przywódcy gangu Świętych, którzy cieszą się sporą popularnością w uniwersum Saints Row. Warto wspomnieć, że twórcy udostępniają nam rozbudowany kreator głównej postaci rodem z najlepszych gier RPG, co nie zdarza się zbyt często w produkcjach podobnych do GTA.
Sielankę związaną z przewodzeniem dobrze prosperującej mafii przerywa nam potężna, międzynarodowa szajka przestępcza o nazwie Syndykat. Zadaniem graczy jest pokrzyżowanie planów wrogiej organizacji, która domaga się sporego haraczu i planuje osłabić nasze wpływy w Steelport.
Twórcy z Volition podchodzą do swojego dzieła z dużą dawką humoru — podczas przygody spotkamy wiele zwariowanych postaci, a w trakcie misji wykorzystamy szereg nietuzinkowych broni oraz pojazdów. Jednym z wielu dostępnych środków transportu jest chociażby Specter — odrzutowy motocykl, który stał się inspiracją kontrowersyjnego Opressora z GTA Online. Co ciekawe, trzecia część Saints Row oferuje także świetny tryb kooperacyjny dla dwóch osób, w którym możemy ograć całą kampanię zarówno online, jak i w lokalnej sieci LAN.
Zwiastun Saints Row: The Third
Rok wydania: 2011
Dostępne na: PC, PS3, PS4, PS5, Xbox 360, Xbox One, Xbox Series X|S, Nintendo Switch
Just Cause 3 to przygodowa gra akcji, w której rozgrywka toczy się na śródziemnomorskiej wyspie Medici. Głównym bohaterem omawianego tytuły jest niejaki Rico Rodriguez — doświadczony najemnik z zadaniem obalenia rządów bezlitosnego generała Di Ravello. Dzieło zespołu Avalanche Studios bez wątpienia błyszczy pod kątem rozgrywki, która znakomicie wykorzystuje mechanikę liny z hakiem.
■
■■■■■
■■■■■■■■■■■■■■■■■
Wspomniane wcześniej urządzenie umożliwia głównemu bohaterowi chwytanie się za różne przedmioty, elementy otoczenia lub nawet karoserię pojazdów. Umiejętność Rico przydaje się zarówno do wykonywania akrobacji podczas przemierzania tropikalnej mapy, jak i do niezwykle widowiskowej walki. Specjalną linką możemy na przykład połączyć różne obiekty, w tym materiały wybuchowe z elementami strukturalnymi danej budowli, co pozwala na tworzenie kreatywnych sposobów zabijania wrogów lub niszczenia ich obozów.
Co więcej, w Just Cause 3 możemy skorzystać z równie śmiercionośnych broni palnych lub opancerzonych pojazdów. Twórcy udostępnili graczom między innymi karabiny automatyczne, wyrzutnie pocisków naprowadzających oraz śmigłowce szturmowe, które wykazują niezwykłą skuteczność w starciach z przeciwnikami. Miłym dodatkiem jest z pewnością specjalny kombinezon do szybowania. Tak zwany wingsuit umożliwia podziwianie pięknych krajobrazów wyspy Medici, a przede wszystkim wykonanie zabójczego desantu na nieświadomych zagrożenia wrogów.
Zwiastun Just Cause 3
Rok wydania: 2015
Dostępne na: PC, PS4, PS5, Xbox One, Xbox Series X|S
Omawiając gry podobne do GTA 4 nie sposób pominąć L.A. Noire, które ze względu na realistyczną rozgrywkę i poważną fabułę jest często porównywane z przygodami Niko w Libery City. Dzieło opracowane przez Team Bondi we współpracy z samym Rockstar Games opowiada o losach detektywa Cole’a Phelpsa, jednego z funkcjonariuszy policji Los Angeles.
Rozgrywkę omawianego tytułu możemy podzielić na dwie kategorie — prowadzenie śledztwa oraz sekcje nastawione na akcję. Kiedy sprawa trafia na nasze biurko, będziemy musieli zbadać miejsce zbrodni i przesłuchać podejrzanych. Następnym krokiem jest wyciągnięcie wniosków oraz oskarżenie właściwej (lub niewłaściwej) osoby. Warto zaznaczyć, że decyzje podejmowane w trakcie dochodzenia lub zebrane dowody mają wpływ na zakończenie danego śledztwa.
Oczywiście nie wszyscy przestępcy są skłonni do współpracy z policją. Oprócz wnikliwej pracy detektywa gracze będą musieli brać także udział w pościgach samochodowych, strzelaninach, a nawet walkach na gołe pięści. W przerwie od głównego wątku fabularnego możemy swobodnie zwiedzać największe miasto Kalifornii — do naszej dyspozycji udostępniono prawie setkę różnych pojazdów, w tym 15 unikalnych samochodów ukrytych w różnych zakamarkach mapy.
W przeciwieństwie do innych produkcji Rockstara z tego samego okresu L.A. Noire nie wykorzystuje dobrodziejstw silnika RAGE. Australijskie studio postawiło na własne rozwiązania, spośród których największe wrażenie zrobiła technologia MotionScan. Jest to zaawansowana technika przechwytywania ruchu aktorów, pozwalająca na uzyskanie realistycznej mimiki twarzy oraz odtworzenie szerokiego spektrum emocji postaci. Warto również wspomnieć o oddzielnej edycja L.A. Noire o podtytule VR Case Files, w której twórcy zaimplementowali technologię wirtualnej rzeczywistości.
Zwiastun L.A. Noire
Rok wydania: 2011
Dostępne na: PC, PS3, PS4, PS5, Xbox 360, Xbox One, Xbox Series X|S, Nintendo Switch
The Saboteur to jedna z najlepszych gier wojennych, która znakomicie wpasowuje się w omawianą przez nas formułę GTA. Twórcy z zespołu Pandemic Studios przenoszą nas do ponurego okresu największego konfliktu zbrojnego w historii ludzkości — II wojny światowej.
Akcja omawianej gry toczy się w okupowanym przez nazistów Paryżu, a naszym głównym bohaterem jest utalentowany mechanik samochodowy, Sean Devlin. Charyzmatyczny Irlandczyk w niefortunny sposób stał się ofiarą zbrodniczych poczynań III Rzeszy, co skłoniło go do wstąpienia w szeregi francuskiego ruchu oporu. Jak łatwo się domyślić, zadaniem graczy będzie odbicie miasta z rąk żadnych władzy okupantów.
■
■■■■■
■■■■■■■■■■■■■■■■■
Unikalną cechą The Saboteur jest wyjątkowy styl graficzny, który zmienia się w czasie rzeczywistym na podstawie naszych akcji. Tytułowy sabotaż wrogich obiektów lub zabijanie wysokich rangą oficerów zwiększy wskaźnik siły partyzantów, skłaniając mieszkańców Paryża do walki z oprawcami.
Na początku naszej przygody obserwujemy świat w ponurych odcieniach czerni i bieli, z których wyłamuje się wyłącznie lekka poświata lamp oraz czerwień przypisana nazistom. W miarę naszych postępów wyzwolone obszary miasta „odżywają”, przez co gama kolorów stopniowo się ociepla.
Na pochwałę zasługuje również umiejętność wspinaczki głównego bohatera, o której inne gry podobne do GTA mogą tylko pomarzyć. Sean z łatwością wdrapuje się na dachy budynków, chwytając się krawędzi okien lub elewacji i nic nie stoi na przeszkodzie, aby wejść na szczyt chociażby Wieży Eiffla. Jak na 2009 rok parkour’owa mechanika rozgrywki była bardzo imponująca i przypominała jedną z najlepszych gier przygodowych wszech czasów, czyli Assassin’s Creed.
Akcja drugiej części Watch Dogs toczy się w San Francisco, gdzie mamy okazję wcielić się w postać Marcusa Hollowaya. Młody i utalentowany haker postanowił dołączyć do organizacji DeadSec — grupy antyrządowych aktywistów, której celem jest obalenie Blume Corporation. Skorumpowana organizacja stała się wrogiem numer jeden wśród społeczeństwa po wprowadzeniu na rynek ctOS 2.0, czyli systemu inwigilacji miasta i jego mieszkańców.
Jedną z najciekawszych cech dzieła Ubisoftu jest mechanika hakowania, która pozwala graczom manipulować technologią w świecie gry. Aby osiągnąć dany cel, Marcus może włamywać się do telefonów, systemów bezpieczeństwa, a nawet samochodów. Do naszej dyspozycji udostępniono również wachlarz gadżetów i broni, co w połączeniu z wcześniej wspomnianymi umiejętnościami głównego bohatera daje nam elastyczność w podejściu do sporej części misji.
Tak jak inne fajne gry podobne do GTA, Watch Dogs 2 oferuje możliwość prowadzenia różnorodnych pojazdów — samochody możemy nie tylko ukraść z rąk mieszkańców San Francisco, ale również kupić u dealera. Co więcej, większość aut może być modyfikowana wizualnie, a wśród rozsianych po całej mapie „znajdziek” występują także rzadkie malowania karoserii.
Dobrym sposobem na wypróbowanie omawianej produkcji jest z pewnością gamingowa subskrypcja Microsoftu. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem przedstawiającym kilka sposobów na tani Xbox Game Pass Ultimate, który pozwoli korzystać z popularnej usługi w atrakcyjniejszej cenie.
Zwiastun Watch Dogs
Rok wydania: 2016
Dostępne na: PC, PS4, PS5, Xbox One, Xbox Series X|S
6. True Crime: Streets of LA & True Crime: New York City
True Crime: New York City
W skład serii True Crime wchodzą dwie fajne gry podobne do GTA:
True Crime: Streets of LA
True Crime: New York City
Powyższe tytuły zostały opracowane przez nieistniejące już studio Luxoflux i skupiają się na pracy dwóch policjantów. Głównym bohaterem pierwszej części jest Nick Kang stacjonujący w Los Angeles, natomiast kolejna odsłona opowiada o losach nowojorskiego stróża prawa, niejakiego Marcusa Reeda.
W grach z serii True Crime poruszamy się w otwartym świecie, w którym każdy z funkcjonariuszy wspina się po szczeblach policyjnej kariery. Podczas przygody gracze muszą udaremniać zarówno drobniejsze wykroczenia, jak i większe operacje zorganizowanych grup przestępczych. Niezależnie od danej misji, twórcy nie pozwalają na nudę — rozgrywka w omawianych produkcjach opiera się na prowadzeniu samochodów, braniu udziału w strzelaninach, bitwach na gołe pięści, a nawet krótkich sekcjach skradankowych.
■
■■■■■
■■■■■■■■■■■■■■■■■
Ciekawym rozwiązaniem zastosowanym w serii True Crime jest z pewnością system moralności. W zależności od podejmowanych przez nas decyzji staniemy się skorumpowanym gliniarzem, który notorycznie łamie prawo i przyjmuje łapówki, albo dobrym funkcjonariuszem policji wykonującym swoją pracę zgodnie z zasadami. Co ważne, postępy danej kategorii wpłyną na zakończenie naszych przygód w obydwu częściach kryminalnych przygód.
Zwiastun True Crime: New York City
Rok wydania:
True Crime: Streets of LA: 2003
True Crime: New York City: 2005
Dostępne na:
True Crime: Streets of LA: PC, PS2, Xbox, Nintendo GameCube
True Crime: New York City: PC, PS2, Xbox, Nintendo GameCube
Polska wersja językowa:
True Crime: Streets of LA: nie
True Crime: New York City: tak (napisy)
Ocena graczy na Metacritic:
True Crime: Streets of LA: (PS2): 7,8/10
True Crime: New York City: (PS2): 7,7/10
Kup True Crime: New York City & True Crime: Streets of LA
Omawiając gry podobne do GTA, nie sposób pominąć drugiej części Ojca Chrzestnego. Jak sama nazwa wskazuje, dzieło Electronic Arts opiera się na mafijnym uniwersum znanym z filmów Francisa Forda Copolli. Głównym bohaterem omawianego tytułu jest Dominic, którego spotkał zaszczyt prowadzenia interesów rodziny Corleone w Nowym Jorku.
Zadaniem graczy jest ekspansja kryminalnego imperium poprzez przejmowanie konkurencyjnych biznesów i poszerzanie terytorium gangu. Oprócz wcześniej wspomnianego Nowego Jorku rozgrywka toczy się także w Miami i na Kubie, gdzie również będziemy musieli zwiększać nasze wpływy. Co ciekawe, twórcy z EA Redwood Shores udostępnili nam strategiczny „widok Dona”, pozwalający spojrzeć na daną mapę z lotu ptaka. Specjalny interfejs z pewnością pomoże zdecydować, które interesy przejąć i w jaki sposób dysponować zasobami mafii Corleone.
Kolejną charakterystyczną cechą Ojca Chrzestnego II jest z możliwość rekrutacji i zarządzania nowymi członkami gangu. Każdy wspólnik w zbrodni posiada różne przydatne umiejętności — zabierając na akcję kasiarza, możemy uzyskać dostęp do sejfów, a lekarz uzdrowi Dominica lub innego rannego członka ekipy podczas starć z przeciwnikami. Co więcej, zatrudnionych w naszej mafii ludzi możemy wysyłać również na samodzielne misje, a najlepszych z nich awansować na coraz wyższe szczeble kryminalnej hierarchii.
Bully trafił na listę zawierającą gry podobne do GTA nie bez powodu — omawiany tytuł został opracowany przez Rockstar Games i charakteryzuje się zbliżonymi założeniami rozgrywki. W przeciwieństwie do swoich bardziej kryminalnych odpowiedników akcja skupia się wokół placówki edukacyjnej Bullworth.
Głównym bohaterem Bully jest Jimmy Hopkins. 15-latek został wysłany do akademii z internatem przez własną matkę, która po raz piąty zmieniła życiowego partnera i udała się na roczny „miesiąc” miodowy. Główna opowieść została podzielona na 6 rozdziałów, z których każdy ma zestaw ciekawych misji do wykonania. Poszczególne zadania mogą wymagać na przykład wzięcia udziału w wyścigach, rywalizacji sportowej lub bójkach na gołe pięści.
W przerwie od wątku fabularnego możemy swobodnie zwiedzać szkołę oraz jej okolice lub wchodzić w interakcję z innymi uczniami. Co więcej, twórcy udostępnili także liczne aktywności poboczne — gracze mają okazję sprawdzać swoją zręczność w różnych minigrach lub uczęszczać na dodatkowe lekcje, które zwiększają umiejętności młodocianego protagonisty.
■
■■■■■
■■■■■■■■■■■■■■■■■
Bully (Canis Canem Edit w Europie) to jedna z najlepszych gier na PS2 — niestety wersja na konkurencyjną konsolę Microsoftu z tej samej generacji została anulowana. Omawiana produkcja trafiła na nowsze platformy dopiero po dwóch latach, a Rockstar Games nagrodził cierpliwość graczy remasterem pod nazwą Scholarship Edition. Odświeżona edycja oferuje nie tylko lepszej jakości grafikę, ale także sporo dodatkowej zawartość i w naszej ocenie jest to najlepszy sposób na przeżycie szkolnych przygód Jimmy’ego.
Zwiastun Bully
Rok wydania: 2006
Dostępne na: PC, PS2, PS3, PS4, PS5, Xbox 360, Xbox One, Xbox Series X|S, Nintendo Wii
Akcja omawianego tytułu toczy się w Hong Kongu i opowiada historię policjanta pod przykrywką, niejakiego Wein Shen’a. Zadaniem głównego bohatera jest przeniknięcie w szeregi potężnej Triady Sun On Yee. Wspinając się po szczeblach mafijnej hierarchii, Wei musi udowodnić swoją wartość, wykonując różne niebezpieczne zadania, na przykład biorąc udział w pościgach samochodowych, wymuszeniach czy transakcjach narkotykowych.
Charakterystycznym elementem Sleeping Dogs jest mechanika walki wręcz, której nie powstydziłyby się najlepsze gry bijatyki. Starcia z przeciwnikami odbywają się w formule beat ’em up — podczas wykonywania misji lub swobodnego eksplorowania Hong Hongu przyjdzie nam się mierzyć z wieloma wrogami jednocześnie. W trakcie konfrontacji z kryminalistami możemy wykonywać nie tylko widowiskowe ciosy, kombinacje i obalenia, ale także wspomagać się bronią palną oraz interaktywnymi elementami środowiska.
Najlepsze gry podobne do GTA powinny wyróżniać się również ciekawą flotą dostępnych środków transportu — pod tym względem produkcja United Front Games zdecydowanie nie zawodzi. Do naszej dyspozycji udostępniono ponad 70 różnych pojazdów, zaczynając od krzykliwych supersamochodów, a kończąc na niezwykle szybkich łodziach motorowych. Co więcej, za pomocą rozmowy telefonicznej ulubione auto lub motocykl dostarczy nam uczynny „parkingowy” Keith, który działa na terenie całego miasta.
Zwiastun Sleeping Dogs
Rok wydania: 2012
Dostępne na: PC, PS3, PS4, PS5, Xbox 360, Xbox One, Xbox Series X|S
Produkcja opracowana przez naszych sąsiadów z czeskiego oddziału 2K Games opowiada o przygodach Vito Scaletty w fikcyjnym mieście Empire Bay. Młody Amerykanin sycylijskiego pochodzenia wplątuje się w realia kryminalnego półświatka, aby zaopiekować się swoją rodziną i spłacić dług pozostawiony przez zmarłego ojca. Warto zaznaczyć, że historia Vito i jego najlepszego przyjaciela Joe Barbaro to prawdziwa gratka dla fanów dobrego kina — nie bez powodu Mafia II uważana jest za jedną z najlepszych gier fabularnych wszech czasów.
Jak przystało na konkurenta GTA, omawiany tytuł łączy kilka elementów rozgrywki, w tym eksplorację otwartego świata, pościgi samochodowe oraz strzelaniny. Trzeba przyznać, że starcia z bronią palną w ręku, jak i samo jej użytkowanie są bardzo satysfakcjonujące. Przeciwnicy wymagają od nas mądrego wykorzystywania systemu osłon, z których wychylimy się wyposażeni na przykład w legendarnego Tommy Gun’a.
Warto również wspomnieć o zaawansowanym modelu zniszczeń elementów środowiska, którego mogą pozazdrościć nawet topowe shootery. Deszcz pocisków potrafi uszkodzić betonowe filary lub szklane przedmioty i rozbić je na setki małych odłamków, a fizyka każdej cząstki obliczana jest w czasie rzeczywistym za pomocą oprogramowania PhysX.
Na pochwałę zasługuje także szeroka gama dostępnych pojazdów, wśród której znajdziemy szczegółowo odwzorowane samochody opierające się na branży motoryzacyjnej z lat 40. i 50. ubiegłego wieku. Co ciekawe, autami możemy poruszać się w 2 trybach, zręcznościowym lub realistycznym — druga opcja z pewnością spodoba się fanom dobrych samochodówek. Podczas miejskich rajdów warto jednak uważać na przepisy drogowe, ponieważ funkcjonariusze policji mogą nam wlepić mandat za przekroczenie dozwolonej prędkości.
Zwiastun Mafia II
Rok wydania: 2010
Dostępne na: PC, PS3, PS4, PS5, Xbox 360, Xbox One, Xbox Series X|S
Zdajemy sobie sprawę, że dzieła Rockstar Games są dla niektórych graczy niezastąpione, również ze względu na pracę uzdolnionych fanów, którzy na przestrzeni lat stworzyli masę ciekawych modyfikacji do Grand Theft Auto 5. Jednak ciężko byłoby ogrywać te same pozycje w nieskończoność, a powyższe gry podobne do GTA gwarantują setki godzin dobrej zabawy i w niczym nie ustępują największym hitom ze stajni Rockstara.
Które gry podobne do GTA są waszym zdaniem najlepsze? Wolicie bardziej realistyczne produkcje, czy może widowiskową rozgrywkę pełną rozwałki? Koniecznie dajcie nam znać w komentarzach poniżej!
Niektóre odnośniki w powyższej publikacji to linki afiliacyjne. Jeżeli klikniesz taki link i dokonasz zakupu, otrzymamy niewielką prowizję, a Ty nie poniesiesz żadnych dodatkowych kosztów. | Etyka redakcyjna
Zastanawiasz się nad zakupem subskrypcji Xbox Game Pass Ultimate lub PS Plus? A może chcesz robić tańsze zakupy w PlayStation Store?
Prosimy o zachowanie kultury wypowiedzi. Mimo że pozwalamy na komentowanie osobom bez konta na platformie Disqus, to i tak zalecamy jego założenie, bo wpisy gości często trafiają do spamu.
Dyskusja na temat wpisu
Prosimy o zachowanie kultury wypowiedzi. Mimo że pozwalamy na komentowanie osobom bez konta na platformie Disqus, to i tak zalecamy jego założenie, bo wpisy gości często trafiają do spamu.